Algemene situatie in Zuidoost Turkije

<terug><verder>

Het was niet voor de eerste keer dat wij naar Turks Koerdistan gingen. De vorige keer in 1992 woedde er een oorlog. In 1998 had de PKK de wapens neergelegd. Nu drie jaar later veronderstelden wij aan te komen in een land, dat in opbouw was. De situatie zou er vrijer zijn, meer stabiel. Toen we in Diyarbakir landden, hoorden wij Koerdische muziek spelen op het weliswaar zwaar bewaakte vliegveld. Maar toch: "geen culturele onderdrukking", zeiden wij tegen elkaar. Dezelfde avond van onze aankomst maakten we een wandelingetje door een deel van Diyarbakir. Er was die dag feest geweest. Een gedeelte van de beroemde muur was gerestaureerd en tot een gezellige ontmoetingsplek gemaakt. Er was ook een nieuwe brug geopend.
Onze verrukking hierover werd echter snel getemperd, toen onze gids zei: "Maar er zijn wel twintig mensen opgepakt". We vroegen naar de reden. "Dat gaat hier zo", kwam het er vermoeid uit, alsof het tot de orde van de dag behoorde.

De volgende dag begonnen we aan ons program.
Een ontmoeting met de HADEP. We gingen er lopend heen, want er waren nogal wat wegen afgezet voor een wielerwedstrijd. Goed voor de P.R. Goed voor het toerisme!
Maar onze gids toonde weinig belangstelling. Ze mompelde zoiets van "afleidingsmanoeuvre". en "Wat hebben de armen er aan?"
In het gebouw van de HADEP kwamen we ongelooflijk veel mensen tegen. Groepen hadden er hun ruimtes. Een vrouwengroep, een groep imams, een groep vluchtelingen.
In het gesprek met de HADEP hoorden we het volgende:
Bij de laatste verkiezingen had 70% van de bevolking voor de HADEP gekozen. De HADEP had grote verwachtingen gehad bij de internationale solidariteit. Toch voelden zij zich behoorlijk alleen gelaten in hun moeilijke opdracht. Zij hadden ondermeer hun keus gemaakt voor het Koerdische volk. In de loop van hun bestaan, eerst onder de naam HEP, toen onder de naam DEP en nu onder de naam HADEP, waren er 186 leden vermoord. Toch blijven zij doorgaan. De Koerdische kwestie vraagt om een politiek onderhandelde oplossing. Maar we voelden de pijn mee in de opmerking: "We maken het dagelijks mee" en "We zijn er aan gewend" Het grootste probleem van de HADEP zijn de vluchtelingen uit de dorpen in de omtrek, die in de oorlog zijn verwoest.
Één van de eerste zaken, die je moet weten, wil je de situatie van Diyarbakir begrijpen, is dat het hele Zuidoosten van Turkije, het gebied waar bijna uitsluitend Koerden wonen, valt onder wat wij noemen de "Staat van beleg". Het militair gezag, aangevoerd door een speciale gouverneur, is het hoogste gezag.
De staat van beleg is niet opgeheven, toen de PKK in 1998 een wapenstilstand aankondigde en uitvoerde.
In de ervaring komt het er op neer, dat de gouverneur eigen wetten kan uitvaardigen, dat er willekeurige arrestaties plaats kunnen vinden, dat er veel controles plaatsvinden door politie en militairen, kortom dat er veel onvrijheid wordt ervaren en dat er veel angst en wantrouwen heerst. Angst om te worden geschaduwd. Angst om te worden opgepakt. Angst voor de mogelijkheid "te verdwijnen".

Het is de strategie van het LOW-INTENSITY-CONFLICT

De Koerdische bevolking wordt in Turkije geschat op 30 miljoen. Hiervan zijn er in Turkije zelf 3,5 miljoen gevlucht. Dat is ongeveer 10% van alle vluchtelingen op de wereld! Toch laat de Turkse Staat de UNHCR niet toe. We zien dan nog af van de Koerden, die naar Europa of andere werelddelen zijn gevlucht.
Wetenschappelijk verantwoord onderzoek naar de problemen is moeilijk, want het wordt officieel niet toegestaan. De regering wil de problemen verstoppen.
In de nationalistische opvatting van de Turkse staat bestaan er geen Koerden. Het gebruik van zelfs het woord Koerdisch kan in de staat van beleg levensbedreigend zijn.

Er zijn in Turks Koerdistan meer dan 3000 dorpen leeggehaald en verwoest in de tijd van het gewapend verzet. Zo wilde men de PKK strijders "droogleggen". Na de wapenstilstand, eenzijdig door de PKK uitgeroepen, wordt de roep om terug te mogen keren naar de dorpen steeds sterker, maar deze terugkeer wordt behoorlijk belemmerd. ( Zie verderop in dit verslag)

Indrukken van Diyarbakir

Bij het binnenkomen in de stad zie je onder het naambord Diyarbakir het aantal inwoners: 512.000 inwoners. Organisaties in de stad komen echter tot een inwoneraantal van 1 à 2 miljoen.
Niemand weet precies hoeveel, want de vluchtelingen worden niet ingeschreven.
Niet-ingeschreven staan betekent geen rechten hebben. De vluchtelingen leven als rechtelozen in de stad. De gevolgen hiervan zijn medebepalend voor het stadsbeeld en straatbeeld in de vluchtelingenwijken.

Kinderen komen als zwermen vliegen op je af. Door armoede kunnen ze niet naar school. De openbare voorzieningen zijn ook niet afgestemd op deze enorme groei van de bevolking. Zo is er een groot probleem betreffende de riolering, bestrating, watervoorziening etc. Dit tast de Koerden aan in hun waarde. Zelfstandige boeren moeten hun brood proberen te verdienen met schoenenpoetsen. Hun kinderen, hun eer, lopen te bedelen of verkopen kleinigheden om bij te dragen in de kosten van het gezin.

De politieke situatie

Sinds de verkiezingen hebben Diyarbakir en nog een aantal gemeenten een HADEP burgemeester. Toch lost een HADEP burgemeester in feite niet veel op:
a. omdat de Staat van beleg heerst;
b. omdat alle ambtenaren, waaronder ook verplegend personeel en onderwijzers vallen, vanuit Ankara worden benoemd.
Zo is het systeem. Om je politieke stellingname kun je worden verplaatst, wat dan ook regelmatig gebeurt. Lid van HADEP zijn is nog steeds niet zonder gevaar.

Het aantal gearresteerden en vermisten onder HADEP-leden neemt momenteel weer toe. Daarnaast wordt HADEP op vele manieren gehinderd. Hoewel het wettig is nieuwe afdelingen van HADEP op te richten, wordt dit zo goed als onmogelijk gemaakt. Zo gaat het met al hun initiatieven. Beroep op de wet is dan weer niet haalbaar vanwege de Staat van beleg.

Maar er zijn ook positieve punten.

- De Newrozviering in maart trok een half miljoen bezoekers, waaronder zelfs Turkse intellectuelen. Zij hebben hun hoop op HADEP, als politiek partij in Turkije uitgesproken.
- De corruptie en de fraude van de overheid, die aan het licht is gekomen, heeft het traditionele geloof in het gezag een knak gegeven
- Zelfs de economische crisis heeft duidelijk gemaakt, dat niet de oorlog, niet de Koerden, de zondebok zijn, maar dat de regering vuile handen heeft en dat er meer democratie moet komen.

De sociaal economische situatie

De ontvolking van de dorpen, waar de mensen zelfvoorzienend leefden en zelfs hun bijdrage leverden aan de stad, heeft een stroom van 3,5 miljoen vluchtelingen opgeleverd Hiervan zijn er een half tot één miljoen in Diyarbakir Als gezegd, zijn de meesten niet ingeschreven. Zij leven samengeklonterd tegen de stadswallen aan of in de sloppenwijken, zonder werk .
Bij de HADEP hoorden we het al: Er wordt een politiek gevoerd, die de armen nog armer maakt.
Diyarbakir heeft praktisch geen industrie. Het is meer een winkel- en dienstencentrum.
Dat er een economische crisis was, merkte je ook in een groot ondergronds winkelcentrum. Er is geïnvesteerd in moderne winkels, maar we zagen geen enkele koper. We vroegen ons af: Waar zijn de mensen die hier kopen kunnen? Voor wie is dit gebouwd? Maar meer nog vroegen we ons af, hoe vluchtelingen zich in leven kunnen houden. Hun grootste problemen zijn "Brood en gezondheid" hoorden we bij de HADEP.
We wilden graag naar een vluchtelingenwijk gaan, maar niemand durfde ons te begeleiden, niet, omdat de mensen in die wijken gevaarlijk zouden zijn, maar wel uit angst gesignaleerd en gevolgd te worden. We zijn er niet als groep, maar persoonlijk heen gegaan en hebben de mensonwaardige leefsituatie gezien, gevoeld en geroken.
Werden we gevolgd? Diverse mensen hebben het ons serieus gezegd. En diverse malen. Een vorm van intimidatie. We hoorden verschillende keren "Waarom helpt Europa ons niet?" Er zijn er die hun hoop stellen op de internationale gemeenschap. Maar er zij er ook die hun teleurstelling over de internationale solidariteit niet onder stoelen of banken hebben gestoken.
We hebben ook intense woede gevoeld betreffende de economische crisis. Het water stijgt de bevolking naar de lippen. Hoe lang is dit nog uit te houden? Op de laatste avond in Diyarbakir was de uiterst zwijgzame hotelhouder ineens een spraakwaterval over de situatie.
Desondanks zijn we ook mensen tegengekomen, die ons imponeerden met hun hoop, hun tomeloze energie en inzet. "'t Is deel van ons leven, dat we gevaar lopen".
"Wat wij willen is rechtvaardigheid, die krijg je niet zomaar", zei een advocaat en mensenrechtenactivist, tegen wie dertig aanklachten lopen.
Hij zei ook: "In verband met de schending van mensenrechten zijn er twee keuzen: Of je bent slachtoffer, of je verbetert ze". "We zien de schendingen overal gebeuren. Alleen wie zijn ogen dicht doet, ziet niet."
Wij hebben veel bewondering gekregen voor de advocaten, die wij hebben gesproken. Niet in het minst voor de mensen van de IHD, de legale mensenrechtenorganisatie, opgericht in 1988.

De mensenrechtenorganisatie

Zij zoeken naar een democratische oplossing voor het Koerdisch probleem. En democratie is nu juist het probleem in Turkije.
Volgens de laatste rapporten van de IHD is na de wapenstilstand de situatie van de Koerden niet beter geworden. Er worden ook weer andere marteltechnieken toegepast.
Bij de gevangenneming spuit men al door de kleren heen een stof in het lichaam, waardoor de gemartelde gedrugd wordt en vervreemdende dingen gaat zeggen.
In de dorpen wordt nog steeds geëist, dat men zich tot dorpswachter verklaard. Dorpswachter is de naam voor iemand die collaboreert met het Turkse bewind. Zij spioneren, klikken, werken samen met de militairen en krijgen wapens. Totale dorpsontruimingen vinden nu niet meer plaats, maar nu worden gezinnen, die weigeren in te gaan op de eis om dorpswachter te worden, gedeporteerd.
Het leger blijft een wrede rol spelen. De laatste fact-finding commissie van de IHD heeft ongelooflijk aangrijpende gebeurtenissen geregistreerd. Dit alles is ook niet bevorderlijk voor de terugkeer naar de dorpen.
"Hier leven we overal in een gevangenis", zeiden de mensen van het meest recente onderzoek. "Zelfs God is ook gevangen"