Newroz
Newroz
komt eraan en aan de hoeveelheid politie op straat is dat ook te merken.
Newroz is een historisch volksfeest, waarvan de wortels ongeveer 3000
voor Christus werden gelegd. Het wordt sindsdien door de meeste Koerden
en Perzen en vele stammen in centraal Azië gevierd. Het wordt op
21 maart gevierd, het moment waarop de dagen weer langer zijn dan de nachten.
Newroz symboliseert de dans van het Koerdische volk, gekleed in hun mooiste
gewaden, met het vuur, wat als heilig wordt beschouwd, omdat het vuur
ervoor heeft gezorgd dat de mensen de winter kunnen overleven.
De legende van Newroz kwam in 612 voor Christus tot stand. Volgens de
legende was het Dehak, die Cemshid, koning van de Pishtadi en geïdentificeerd
met de zon, opvolgde. Er kwamen twee slangenhoofden uit de schouders van
Dehak. Na talloze vruchteloze oplossingen adviseerden de geleerden Dehak
om de twee slangen twee hersenen van jongen mannen te offeren. Een onderdaan
van Dehak bevrijdt één van de jongens en geeft hem een schuilplaats
in de bergen. De slang eet een schapenkop in plaats van hersenen van een
jongen.
Kawa is een ijzersmid en leider van het volk. Hij heeft al 17 zonen aan
Dehak gegeven. Als zijn achttiende zoon gevraagd wordt, roept Kawa zijn
volk, die bijeen zijn voor de Newrozviering, op om in opstand te komen.
Kawa treedt naar voren, en onttroont Dehak en doodt hem. Door middel van
een groot vuur wordt een bericht verstuurd aan de jongeren, die zich schuilhouden
in de bergen. De macht van Dehak was gebroken. Hij werd opgevolgd door
Feridun de rechtvaardige.
Sindsdien vieren de Koerden Newroz ook als bevrijdingsfeest. Koerden hebben
vaker nieuwe betekenissen toegevoegd, volgens de nieuwe realiteit. Vandaag
de dag wordt Newroz gevierd als een festival van vrijheid, democratie
en vrede.
Newroz
is dus politiek, hoe je het wendt of keert. In dit geval kan Newroz alleen
maar georganiseerd worden in samenwerking met de politieke partij, HADEP.
Deze democratische volkspartij heeft een statement uitgegeven, waarin
de betekenis van Newroz 2002 aangegeven staan. Het is een uitvoerig document
dat spreekt over vrijheid van meningsuiting, ondersteuning van de democratische
opbouw, respecteren van de mensenrechten, het stopzetten van destructie,
zoals die in Koerdistan heeft plaatsgevonden, het afschaffen van de doodstraf,
het einde van de staat van beleg, het opheffen van belemmeringen, zodat
vluchtelingen terug kunnen keren naar hun dorpen en zo verder.
Nu had ik me voorgehouden niet te veel met politiek in te laten. Per slot
van rekening ben ik hier om een eerste impressie op te doen. Uiteraard
wil ik de situatie beter leren kennen, zodat ik ook werkelijk iets meer
weet als ik weer in mijn beschermde burcht terugkeer. Maar zelfs al zou
ik veel meer weten dan voorheen, wie ben ik om er dan een haarscherpe
analyse van te maken. In Bosnië leerde ik, dat je nooit over iets
moet beginnen, als je niet weet hoe je er uit moet komen. Dus geen stellingen
doen of opmerkingen maken, terwijl je de achtergrond niet goed kent. En
men moet dat al helemaal niet doen in het geval men niet in staat is om
fouten toe te geven. Ik maak liever geen fouten en ga er langs af. In
ieder geval, dat dacht ik.
Newroz
is een groots feest. De legende is eeuwen oud en zit diep verankerd in
de genen van deze mensen. Er zijn 750.000 mensen aanwezig. En iedereen
spreekt over politiek. Knap staaltje manoeuvreerkunst, wil je dan de politiek
nog blijven omzeilen. Er wordt me een vlag van de HADEP in de handen geduwd,
maar ik geef hem vriendelijk terug. De vrouw lacht, zelfs nadat ze vijf
keer heeft aangedrongen. Zo ook de honderden anderen die dat proberen.
Uiteindelijk komt er een vrouw met een witte sjaal. Ik geeft me over,
ik geef me volledig over. Samen met mijn Nederlandse vriend, met de Engelse
reisgenoten en met 750.000 plaatselijke feestvierders wordt het een happening
van jewelste. Een bizar en fenomenaal concertevenement met mensen van
3 tot 95. Als het om de vrijheid van het volk gaat, kan je alleen maar
met alle generaties tegelijkertijd feest vieren. Wat een happening. Tientallen
mensen komen ons bedanken voor onze aanwezigheid, honderden komen vragen
waar we vandaan komen (het enige dat men in het Engels kan zeggen is "where
are you from?' en "what is your name?", wat duizenden ons vragen).
Dan treedt de politie op. Ze waren al treiterig bij de entree en voor
de entree stonden er honderden, met tientallen pantserwagens. Enkele jongeren
werden gearresteerd, omdat ze teksten van liederen bij zich droegen. Bij
vele mensen, vooral jongeren, werden fotorolletjes of batterijen uit de
camera's gehaald. Nu, in het midden van de happening wordt er schijnbaar
zonder reden iemand uit het publiek geplukt. De menigte joelt uitzinnig.
Daar mag de politie blij mee zijn. Als 750.000 mensen twee stappen vooruit
hadden gedaan waren deze agenten plat. Een half uur later gebeurt dit
nogmaals. De stem van het podium is niet nodig, niemand is geïnteresseerd
om in te gaan op deze provocatie. Men schreeuwt om de vrijlating van hun
leider Apo, men roept om vrijheid van meningsuiting en de stem op het
podium eist geen onafhankelijkheid, geen autonomie, maar slechts gelijke
behandeling: 'de politie moet zich schamen vanwege de manier waarop de
deze viering begeleiden". De discipline, die wij met onze Nederlandse
piscultuurinstelling juist niet dachten te kunnen vinden, blijkt dan juist
één van de grootste krachten van dit volk te zijn. Het moet
gesteld worden, de politie heeft vooral geleerd om controle uit te oefenen
en massabegeleiding, het noteren van verkeersovertredingen of het oplossen
van misdaden zijn al jaren lang ondergeschoven kindjes. De ervaring is
totaal niet aanwezig. Zelfs het idee dat service en veiligheid een taak
is van de politie wordt nog maar moeilijk begrepen. Als Mark bij een controle
op een loze avond beleefd om de identiteitspapieren van de agent in burger
vraagt wordt achteloos naar een mitrailleur op de achterbank van de Turkse
Lada gewezen.
Newroz in Diyarbakir eindigt nog vele uren later en veel meer ontspannen
van vooraf gevreesd. Een hagelbui 15 minuten voor het eind van het programma
dwingt iedereen vlot naar huis. Het zal nog twee uur duren, voordat wij
de 10 kilometer naar het centrum hebben afgelegd. Dan wordt meteen de
televisie aangezet. Nieuws over Newroz van de satelliettelevisie uit België.
In Istanbul en Marcin was Newroz door de lokale autoriteiten verboden.
In Istanbul vallen rake klappen en worden 200 mensen gearresteerd bij
rellen. In Marcin vallen doden bij achterbuurtonlusten. In Diyarbakir
blijken 50 mensen gearresteerd te zijn, allemaal voor kleine dingen. Dit
wordt beschouwd als een erg rustige viering. De overvloedige regen hielp
waarschijnlijk, de politie is vooral gefocust op incidentele vieringen,
mensen, die hun eigen vuurtje stoken en daar dan vreugdevol overheen springen.
Er zijn ook beelden van Stockholm, Rome, Marseille, Bradford en andere
Europese steden. Ook daar zijn de vieringen uiteindelijk redelijk rustig
verlopen.
De
dag na Newroz gaan we allemaal onze eigen kant op. Iedereen heeft een
andere vlucht en een andere bestemming. Ik weet dat ik thuis zal komen
met het fantastische idee, dat ik geen last meer zal hebben van alle oordelen
en vooroordelen, die ik over Koerdistan tegenkom. Ik heb een nieuwe thuis
gevonden. Een plek waar de mensen met een enorm optimisme de nieuwe dag
aangaan, waar de moderniteit de traditie niet in de weg staat, waar een
geweldig eenheidsgevoel bestaat dat een collectieve gedachte voortbrengt,
die de persoonlijke problemen overstijgen. Die zijn er immers te veel,
en daar kan men niet op bouwen. Een verarmde Argentijnse man uit de verpauperde
middenklasse zei laatst op TV, dat een leven zonder een toekomstplan geen
leven is. Misschien is dat slechts overleven, iets wat de westerling graag
aan de barbaren overlaat. Maar in driekwart van de wereld, en zo ook in
Argentinië en Koerdistan leven mensen, die van overleven een collectieve
kunst hebben gemaakt waarbij geluk, toekomst, liefde, gelijkheid en vrijheid
de eenvoudige essentie is. Ondanks de gewapende strijd, die in Koerdistan
woedde, kun je stellen, dat de overgrote meerderheid van dit volk vredelievend
en bescheiden is. Vergevingsgezind en bereid om hard te werken. En dat
wordt dagelijks uitgedragen, met een glimlach en een oprechte vriendelijkheid.
Met introverte karaktertrekjes die voldoende ruimte laten aan een gast.
En uiteraard met een gastvrijheid, waar een Europeaan alleen maar van
kan dromen. Nu de Europeaan met de informatie-explosie de mogelijkheid
heeft gekregen er achter te komen, dat dit volk zich geweldig en gedisciplineerd
gedraagt, zou je zeggen dat er nog meer redenen zijn voor de Europeanen,
om zich in te zetten voor de ondersteuning van de eis van de Koerden:
gelijke rechten voor iedereen.
Het socialisme mag dan na het communisme onder het tapijt zijn geveegd
door de vrije markthandelaren, de collectiviteit van de geest laat zich
niet aan de kant zetten, dus we kunnen deze maar beter koesteren. Een
les, die velen op deze aarde al geleerd hebben. Ik heb tientallen overeenkomsten
met Bosnië-Herzegovina kunnen noteren en de Sarajevo Mix vertelt
de moraal van dit verhaal op een a4tje. Wij hebben poen waar we iets mee
kunnen doen, in Koerdistan heeft men een ontwapenende glimlach, waar een
mens per definitie naar snakt.
Rosj basj in Koerdistan. Dat waren mooie dagen.